طنز واژه‌ای عربی است و در واژه به معنای مسخره کردن، طعنه زدن، عیب کردن، سخن به رموز گفتن و به استهزا از کسی سخن گفتن است. معادل انگلیسی طنز satire است که از satira در لاتین گرفته شده که از ریشه satyros یونانی است. satira نام ظرفی پر از میوه‌های متنوع بود که به یکی از خدایان کشاورزی هدیه داده شده بود و به معنای واژگانی "غذای کامل" یا "آمیخته‌ای از هرچیز" بود.

از سعید بیابانکی

گلنار

حاج قربان علی سلام علیک

پسر جان علی سلام علیک

نام بنده غلام می باشد

خدمتم هم تمام می باشد

رشته ام هست کارگردانی

ولی از منظر مسلمانی

چند سالی است در بلاد فرنگ

طی یک ارتباط تنگاتنگ

با اجانب شبانه محشورم

چه کنم از بلاد خود دورم

دشمنم با سکانس های لجن

مرگ بر سینمای مستهجن

راستی از دهاتمان چه خبر

از رفیقان لاتمان چه خبر

گاوها و خرانتان خوبند؟

همسر و دخترانتان خوبند

چه خبر از نگار من گلنار

لعبتی زیر چادر گلدار

یاد آن چشم های نیلی او

طعم لب های زنجفیلی او?.

اخوی ها چطور می باشند

باز هم تخم کینه می پاشند؟

عمه ها خاله ها همه خوبند

گاو و گوساله ها همه خوبند

راستی حال درد سر دارید

از سیاست شما خبر دارید ؟

از شب و شعر و شاعری چه خبر؟

راستی از جزایری چه خبر؟

نان سر سفره ها فرستادند

راستی پول نفت را دادند؟

کسی آنجا نیوز می خواند

افتخاری هنوز می خواند ؟

خادم این بار کشتی اش رابرد

حسنی کوله پشتی اش را برد ؟

رفته آیا به سمت بهبودی

حرکات سهیل محمودی !

*

درج این نکته هست قابل ذکر

نیستم بنده هیچ روشنفکر

گرچه من چارقل نمی خوانم

شاملو هم به کل نمی خوانم

شعراهل قبور هم ایضا

بوف بینا و کور هم ایضا

من مجلات زرد می خوانم

من سگ ول نگرد می خوانم

کار کی با براهنی داریم

ما که نسرین ثا منی داریم

خاتمی ماتمی مرا سننه

یا کیارستمی مرا سننه

گاه و بیگاه سینما بد نیست

اندکی حاتمی کیا بد نیست

سینمای یه قل دو قل خوب است

ایرج قادری به کل خوب است

رشته ی من زبیخ و بن الکی است

عشق من سینمای ده نمکی است

جان من حرف مفت را ول کن

فکرما باش و فکراین دل کن

چه قدر صاف و ساده اید هنوز

شوهرش که نداده اید هنوز

پس پریشب باهاش چت کردم

جان قربان علی غلط کردم

به خدا وب نداشتیم اصلا

عربی می نگاشتیم اصلا

انت فی قلبی ایها الگلنار

فقنا ربنا عذاب النار

حبک فی عروق در جریان

همه حتی الورید و الشریان

انت فی چادری شبیه هلن

فتشابه به صوفیای لورن

عشق ما هست سمعی و بصری

به خدا عین حوزه ی هنری

من هم اینجا به کار مشغولم

در پی جمع کردن پولم

رانت خواری نمی کنم اصلا

خرده کاری نمی کنم اصلا

گرچه این سرزمین پراز کفر است

به خدا آک مانده ام در بست

یادتان هست در شلوغی ها

با زنان دست داد آن آقا ؟

همه جا داشت بل بشو می شد

مملکت داشت زیر و رو می شد

گرچه این زن عزیز شد دستش

ولی آن مرد جیز شد دستش

نامه اینجا به بعد شطرنجی است

به گمانم که قا فیه گنجی است ?!

*

بگذریم از دهات می گفتیم

از خر مش برات می گفتیم

راستی جان علی خرش زایید

کل حسن زن برادرش زایید؟

چه خبر از صفای گندمزار

نه ولش کن دوباره از گلنار

بنویسیم و حال و حول کنیم

وقت آن است ما قبول کنیم

مملکت زوج خوب می خواهد

زن و مردی بکوب می خواهد

دست در دست هم نهند زیاد

میهن خویش را کنند آباد

هی به همدیگر اعتماد کنند

جمعیت را فقط زیاد کنند

بعد هم با جناب عزراییل

بشتابند سوی اسراییل

همه در دست شاخ افریقا

یورش آرند سمت امریکا

هرکجا که صلاح می دانند

میخ اسلام را بکوبانند

غرض از این بیاض طولانی

دو کلام است و نیک می دانی

مادرم می رسد به خدمتتان

هم سلامی و هم زیارتتان

گفته ام حلقه ای بیارد او

سنگ بر بافه ای گذارد او

تا غلام از فرنگ برگردد

مهر گلنار بیشتر گردد

چند خطی برای من کافی است

حاج قربان زیاده عرضی نیست ?.

*

اول نامه ام به نام خدا

هست قربان علی غلام خدا

جانم اینجا که نامش ایران است

کارگردان شدن که آسان است

ای جوان جعلق بیعار

رفته ای در دیار استکبار؟

با توام ای جوان دختر باز

پسر صادق سماور ساز

ازهمان ابتدا شناختمت

تو بگو از کجا شناختمت

نامه ات چون نداشت بسم الله

گفتم این هست کافری گمراه

تو اگر شاملو نمی خوانی

اسم اورا چطور می دانی

اسم اورا نبر که کافربود

تو گمان می کنی که شاعر بود

گرکه مهمان به خانه ارد او

دشنه در دیس می گذارد او

جان من میهمان حبیب خداست

تازه او اسم خانمش آیداست

توی ایران ادیب خیلی هست

مثلا مهدی سهیلی هست

آن همه شعرهای با مفهوم

نوربارد به قبر آن مرحوم

تو درآن سوی تنبلی کردی

انقلابات مخملی کردی

با توام ای جوان مسئله دار

دست از روستای ما بردار

درس پر زرق و برق می خوانی

رفته ای غرب و شرق می خوانی

تربیت رفته پاک از یادت

حاجی ام هست جد و ابادت

من همان مشتی ام و می باشم

من به زخمت نمک نمی پاشم

حیف گلنار من که با توی خر

بشود در فرنگ هم بستر

رفته ای توی " روم" نصف شبی

تازه بلغور می کنی عربی

من از این روستا اگر برهم

عربی هم به تو نشان بدهم

می فرستم تو را به رسم ادب

هدیه ی کوچکی مناسب شب

می گذارم به جعبه ای گلدار

چند صابون خوشگل گلنار

هیچ جایت نمی زند شوره

هست این هدیه چند منظوره

راستی دختر چو دسته گلم

تر گل و ورگل و تپل مپلم

فکر یک اب و نان بهتر کرد

رفت از این روستا و شوهر کرد !

چه می خواستم بگویم؟ برای آدم که هوش و حواس نمی ماند ... آها ... یادم آمد جریان این است که ارادتمند دو سه سال است که حافظه ام را از دست داده ام و از رجال قوم هم فراموشکار تر شده ام مثلا سه سال پیش تصمیم گرفتم زن بگیرم والده و مالده را راه اناختیم رفتیم یک دختر خانمی را برای همسری انتخاب کردیم چند روز بعد رفتیم محضر و عقد ازدواج را بستیم و قرار شد جمعه بعدش عروسی کنیم ولی شاید باور نکنید که حقیر یادم رفت که شب جمعه باید عروسی کنم و روی همین اصل خانواده عروس با دلخوری تمام از دست من شاکی شدند و طلاق دخترک را گرفتند و نصف مهریه اش را پرداختیم
از آن تاریخ به بعد منتصمیم گرفتم که هر طور شده دوایی گیر بیاورم و خودم را از دست فراموشی نجات بدهم چهار سال تمام این تصمیم را داشتم و هر روز صبح که از خانه بیرون می رفتم با خودم می گفتم امروز پیش دکتر می روم و نسخه فراموشی را می گیرم ولی شب که به خانه می آمدم یادم می آمد که یادم رفته به دکتر مراجعه کنم
آخرین چاره را در این دیدم که هر وقت یادم آمد به رفقا و دوستان و آشنایان بگویم که یادم بیاورند تا روز هشتم مردا ( البته درست یادم نیست شاید هم پانزده تیر ماه ) به دکتر مراجعه کنم و بالاخره هم با اینکه نصف رفقا یادشان رفته بود چندتاشان یادم آوردند و روز دوازدهم اردیبهشت ( تاریخ درستش فکر کنم همین باشد ) رفتم پیش دکتر
یکی دو ساعت توی اتاق انتظار نشستیم وسر نوبت که شد وارد اتاق معاینه شدم دکتر ... ( فعلا اسمش یادم نیست ) مرا رو بهروی خودش نشاند ( یا شاید هم پهلوی خودش جایش درست یادم نمی آید ) پرسید :
چه مرضی داری ؟
یه خرده من و من کردم چون دردم یادم رفته بود
دکتر گفت : رو دربایستی نکن می خوای واسه ات دو سه تا پنی سیلین بنویسم ؟ نمی خواد خجالت بکشی ... وانگهی تو تنها نیستی صبح تا حالا سی چهل تا دیگه هم درد تو را داشتن و اومدن اینجا و نسخه گرفتن لباست را دربیار ببینم حاده یا مزمن !
لباسهیام را بیرون آوردم بدنم را دست کشید و گفت :
مزمنه ولی زیاد دیر نکردی
یادم آمد که دو سه سال است مرض دیگری هم گرفتهام و یادم رفته پیش دکتر بروم
بالاخره آن روز دکتر نسخه اش را نوشت ولی من هر چه فکر کردم یادم نیاد که چرا پیش دکتر رفته بودم حق ویزیت را دادم و از مطب دکتر بیرون آمدم دو سه روز بعد یادم آمد که یادم رفته نسخه را از دکتر بگیرم به خاطر سپردم که فردا صبح بروم و نسخه را بگیرم ولی درد این بود که اسم و آدرس دکتر را فراموش کرده بودم
شش ماه از این مقدمه گذشت ( شاید هم دو سال گذشت تاریخ دقیقش یادم نیست آخر آدم ضبط صوت نیست که همه چیز را بتواند به حافظه اش بسپارد ! ) چند وقت پیش دست کردم وی جیبم دیدم یک پاکت پستی دستم آمد بیرونش آوردم دیدم تاریخش مال نه ماه پیش است یادم آمد که یک نامه فوری برای یکی از دوستانم نوشته ام ولی یادم رفته نامه را پست کنم ! این نامه مرا به یاد این انداخت که حافظه ام ضعیف است تصمیم گرفتم به دکتر مراجعه کنم اتفاقا نام و آدرس دکتر حافظه یادم آمد برای اینکه دیگر یادم نرود کاغذ و قلم را در آوردم و آن را یادداشت کردم بلافاصله یک تاکسی صدا زدم و سوار شدم گفت : کجا بروم ؟
هر چه فکر کردم یادم نیامد توی جیبهایم را گشتم و آدرس را پیدا کردم آن را به راننده دادم و گفتم : برو به این آدرس
راننده تاکسی کمی آن را زیر و رو کرد و گفت : آقا متاسفانه من هم مثل شما بی سوادم
کاغذ را از او گرفتم و پیاده شدم ( بعدا از خودم پرسیدم که چرا عین آدرس را برایش نخوانده ام !‌) تاکسی بعدی را سوار شدم و آدرس رابرایش خواندم تاکسی راه افتاد و مرابه مطب دکتر مورد نظر برد از تاکسی پیاده شدم و رفتم توی مطب اتفاقا آقای دکتر سرش شلوغ بوود و سه ساعت و خوردهای طول کشید تا نوبت من رسید گفت : دوباره چته ؟ مگه نسخه اولی تاثیر نکرد ؟
گفتم : دفعه اول است که من پیش شما آمده ام
گفت : مگه تو همون نیستی که دیروز اومدی پیش من و نسخه گرفتی ؟
گفتم : واسه چی نسخه گرفتم ؟
گفت : واسه ضعف حافظه
تازه یادم آمد که دیروز هم دکتر برایم نسخه نوشته جیبهایم را گشتم و عین نسخه اش را پیدا کردم با خجالت از مطبش بیرون آمدم که بروم و دوای نسخه را بگیرم . دیدم یک نفر مرا صدا می زند برگشتم دیدم شوفر تاکسی است
می گوید : بی معرفت ? سه ساعته واسه پونزه زار منو اینجا کاشتی !

یکی داشت؛ یکی نداشت پادشاهی سه پسر داشت دوتاش کور بود و یکیش اصلاً چشم نداشت پسرها رفتند پیش پادشاه؛ تعظیم کردند و گفتند : ای پدر دلمان خیلی گرفته اجازه بده چند روزی بریم شکار و حال و هوایی عوض کنیم
پادشاه اجازه داد پسرها رفتند پیش میرآخور گفتند : سه تا اسب خوب و برو بده ما بریم شکار
میرآخور گفت : بروید تو اصطبل و هر اسبی که خواستید ببرید
رفتند دیدند تو اصطبل فقط سه تا اسب هست دوتاش چلاق بود و یکیش اصلاً پا نداشت اسب ها را آوردند بیرون و رفتند به میرشکار گفتند : سه تا تفنگ خوب بده ما بریم شکار
میرشکار گفت : بروید تو اسلحه خانه و هر تفنگی که می خواهید بردارید
پسرها رفتند دیدند سه تا تفنگ تو اسلحه خانه هست دوتاش شکسته بود و یکیش قنداق نداشت آن ها را ورداشتند؛ سوار اسب هاشان شدند و از دروازه ای که در نداشت رفتند به بیابانی که راه نداشت از کوهی گذشتند که گردنه نداشت و به کاروانسرایی رسیدند که دیوار نداشت تو کاروانسرا سه تا دیگ بود دوتاش شکسته بود و سومی اصلاً ته نداشت
همین جور که می رفتند سه تا تیر و کمان پیدا کردند دوتاش شکسته بود و یکیش اصلاً زه نداشت رسیدند به سه تا آهو و با همان تیر و کمان ها آن ها را زدند وقتی رفتند بالای سرشان, دوتاش مرده بود و یکیش اصلاً جان نداشت آهو ها را بردند تو همان کاروانسرایی که دیوار نداشت پوستشان را کندند و آن ها را گذاشتند تو همان دیگ هایی که دوتاش شکسته بود و یکیش ته نداشت زیرشان را آتش کردند؛ استخوان پخت گوشت اصلاً خبر نداشت
تشنه که شدند, گشتند دنبال آب سه تا نهر پیدا کردند دوتاش خشک بود؛ یکیش اصلاً آب نداشت از زور تشنگی پوز گذاشتند به نهری که نم داشت و بنا کردند به مکیدن دوتاشان ترکید؛ یکیشان اصلاً سر از نهر ورنداشت
به شاه خبر دادند این چه شکاری بود که این بچه ها رفتند شاه وزیرش را خواست و گفت : به اجازه چه کسی گذاشتی این بچه ها برند شکار؟ زود برو تا بلایی سرشان نیامده آن ها را برگردان که حوصله درد سر ندارم

رفتیم بالا آرد بود؛
اومدیم پایین خمیر بود؛
قصه ما همین بود

شنبه : همون لحظه ای که وارد دانشکده شدم متوجه نگاه سنگینش شدم هر جا که می رفتم اونو می دیدم یک بار که از جلوی هم در اومدیم نزدیک بود به هم بخوریم صداشو نازک کرد گفت : ببخشید
من که می دونم منظورش چی بود تازه ساعت 9:30 هم که داشتم بورد را می خوندم اومد و پشت سرم شروع به خوندن بورد کرد آره دقیقا می دونم منظورش چیه اون می خواد زن من بشه
بچه ها می گفتن اسمش مریمه
از خدا پنهون نیست از شما چه پنهون تصمیم گرفتم باهاش ازدواج کنم
یک شنبه : امروز ساعت 9 به دانشکده رفتم موقع تو سرویس یه خانمی پشت سرم نشسته بود و با رفیقش می گفتن و می خندیدن تازه به من گفت آقا میشه شیشه پنجرتون رو ببندین من که می دونم منظورش چی بود اسمش رو می دونستم اسمش نرگسه
مث روز معلوم بود که با این خندیدن می خواد دل منو نرم کنه که بگیرمش راستیتش منم از اون بدم نمی آد از خدا پنهون نیست از شما چه پنهون تصمیم گرفتم با نرگس هم ازدواج کنم
دوشنبه : امروز به محض اینکه وارد دانشکده شدم سر کلاس رفتم بعد از کلاس مینا یکی از همکلاسیهام جزوه منو ازم خواست من که می دونم منظورش چی بود حتما مینا هم علاقه داره با من ازدواج کنه راستیتش منم از مینا بدم نمیآد از خدا پنهون نیست از شما چه پنهون تصمیم گرفتم با مینا هم ازدواج کنم
سه شنبه : امروز اصلا روز خوبی نبود نه از مریم خبری بود نه از نرگس نه از مینا فقط یکی از من پرسید آقا ببخشید امور دانشجویی کجاست ؟
من که می دونم منظورش چیه ولی تصمیم نگرفتم باهاش ازدواج کنم چون کیفش آبی رنگ بود حتما استقلالیه وقتی که جریان رو به دوستم گفتم به من گفت : ای بابا !‌ بدبخت منظوری نداشته ولی من می دونم رفیقم به ارتباطات بالای من با دخترا حسودیش می شه حالا به کوری چشم دوستم هم که شده هر جور شده با این یکی هم ازدواج می کنم
چهار شنبه : امروز وقتی که داشتم وارد سلف می شدم یک مرتبه متوجه شدم که از دانشگاه آزاد ساوه به دانشگاه ما اردو اومدند یکی از دخترای اردو از من پرسید : ببخشید آقا دانشکده پرستاری کجاست ؟ من که می دونستم منظورش چیه اما تو کاردرستی خودم موندم که چه طور این دختر ساوجی هم منو شناخته و به من علاقه پیدا کرده حیف اسمش رو نفهمیدم راستیتش از خدا پنهون نیست از شما چه پنهون تصمیم گرفتم هر طور شده پیداش کنم و باهاش ازدواج کنم طفلکی گناه داره از عشق من پیر می شه
پنج شنبه : یکی از دوستهای هم دانشکده ایم به نام احمد منو به تریا دعوت کرد من که می دونستم از این نوشابه خریدن منظورش چیه می خواد که من بی خیال مینا بشم راستیتش از خدا پنهون نیست از شما چه پنهون عمرا قبول کنم
جمعه : امروز ضبح در خواب شیرینی بودم که داشتم خواب عروسی بزرگ خودم رومی دیدم عجب شکوهی و عظمتی بود داشتم انگشتم رو توی کاسه عسل فرو میکردم و.... مادرم یک هو از خواب بیدارم کرد و گفت برم چند تا نون بگیرم وقتی تو صف نانوایی بودم دختر خانمی از من پرسید ببخشید آقا صف پنج تایی ها کدومه ؟ من که می دونم منظورش چی بود اما عمرا باهاش ازدواج کنم
راستش از خدا پنهون نیست از شما چه پنهون من از دختری که به نانوایی بیاد خیلی خوشم نمیاد
شنبه : امروز صبح زود از خواب بیدار شدم صبحانه را خوردم و اودم که راه بیفتم مادرم گفت : نمی خواد دانشگاه بری امروز جواب نوار مغزت آماده ست برو از بیمارستان بگیر
راستیتش از خدا پنهون نیست از شما چه پنهون مردم می گن من مشکل روانی دارم